Fütüvvet ve Ahilik Nedir? Toplumsal Cinsiyet, Çeşitlilik ve Sosyal Adalet Açısından Bir İnceleme
Son zamanlarda sokakta, toplu taşımada, ofiste ve kısacası her yerde biraz daha fazla gözlem yapar oldum. İnsanların birbirleriyle kurduğu ilişkiler, değerler ve toplumsal normlar beni hep düşündürmüştür. Geçen gün bir kafede, yaşlı bir amca, genç bir çocuğa iş hayatında “Fütüvvet”ten bahsediyordu. Hani, “Bu iş dünyasında neyi nasıl yapman gerektiğini bilmen lazım,” diyordu. Bu bana çok ilginç geldi çünkü Fütüvvet ve Ahilik, aslında çok eskiye dayanan kavramlar ama günümüzde hala toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet ile nasıl ilişkilendirilebileceği konusunda ciddi bir boşluk var. Hadi gelin, bu iki kavramı biraz daha yakından inceleyelim.
Fütüvvet ve Ahilik: Kökleri ve Temel Anlamları
Fütüvvet ve Ahilik, Osmanlı’dan günümüze uzanan, esnaf dayanışmasını, ahlaki değerleri ve mesleki ilkeleri öğreten kavramlardır. Fütüvvet, daha çok “gençlik” ve “cesaret”le ilişkilendirilse de, aslında bir kişinin işini hakkıyla yapma, başkalarına yardım etme ve toplumda saygınlık kazanma amacı taşır. Ahilik ise, esnaf ve zanaatkarlar arasında dayanışmayı teşvik eden, erdemli yaşama yönlendiren bir sistemdir. Her iki kavram da, sosyal adalet, eşitlik ve toplumsal cinsiyet gibi günümüzde de çok önemli olan değerleri savunur. Ancak, bu değerlerin geçmişte ve günümüzde nasıl yansıdığı farklılıklar gösteriyor.
Toplumsal Cinsiyet ve Ahilik: Bir Kadının Yeri Var mı?
Ahilik ve Fütüvvetin tarihsel bağlamına bakıldığında, çok fazla kadın figürü göremiyoruz. Tarihte, esnaf lokmalarını paylaşan, kollarını sıvayıp iş yapan kadınlar pek yoktu. Ama, şu anki iş dünyasına baktığınızda durum biraz farklı. Örneğin, her gün metrobüste gördüğüm kadın girişimciler, esnaf lokmalarına sahip çıkan kadın çalışanlar, bana Ahilik ve Fütüvvetin kadınlar için de birer fırsat olabileceğini düşündürüyor.
Bugün İstanbul’da, özellikle kadın girişimciler ve esnaf, Ahilik gibi toplumsal dayanışma anlayışlarından beslenerek işlerini büyütüyorlar. Ancak bu, ne yazık ki hala sınırlı. Kadınların iş dünyasında karşılaştığı eşitsizlikler, ayrımcılık ve fırsat eşitsizliği gibi sorunlar, Fütüvvet ve Ahilik gibi sistemlerin kadınlar için ne kadar faydalı olabileceğini sorgulatıyor. Çünkü, Ahilikte ve Fütüvvette esas olan “çalışanların, birbirine saygı göstererek ve dürüstlükle çalışması”dır. Ancak pratikte, kadınlar çoğu zaman bu değeri yaşamakta zorlanıyorlar. Kadınlar, toplumda ve iş hayatında değer görmek, eşit haklara sahip olmak için büyük bir çaba sarf ediyorlar. Ne yazık ki Ahilik sisteminin toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda her zaman yeterince kapsayıcı olduğu söylenemez.
Çeşitlilik ve Ahilik: Birlikte İş Yapmak
Ahilikte çeşitlilik ve farklılıklara bakış, biraz daha zengin ve kapsayıcıdır. Bu kavramda, yalnızca bir meslek grubunun değil, tüm topluluğun birbirine destek olduğu bir dayanışma anlayışı vardır. Bugünlerde, her yaştan, farklı etnik kökenden, farklı inançlardan insanlar Ahilik gibi toplumsal yapıları sahiplenerek birbirlerine yardımcı oluyorlar. Yani, çeşitliliğin, bir arada var olmanın ne kadar değerli olduğunu günümüz iş dünyasında daha net görüyoruz.
Örneğin, bir sosyal sorumluluk projesinde çalıştığımı düşünün. Bu projeye, çok farklı arka planlardan gelen insanlar dahil oluyor. Herkesin güçlü olduğu bir alan var ve herkes kendi deneyimini, bilgisini bir araya getiriyor. İşte bu da Ahiliğin günümüzdeki bir yansıması. Birlikte iş yapmak, hem bireysel başarıyı hem de toplumsal gelişimi artırır. Çeşitliliğin gücü burada devreye giriyor. Herkesin katkısının değerli olduğu, birbirinden öğrenilen bir ortam. Ancak bu çeşitliliği desteklemek için hala daha çok çaba sarf edilmesi gereken bir alan var.
Sosyal Adalet ve Fütüvvet: Yoksullukla Mücadele
Fütüvvet, özellikle yoksulluk ve adaletsizlikle mücadele eden bir anlayışa sahiptir. Bu sistemde, meslektaşlar birbirine yardımcı olur ve toplumda adaletin sağlanması için çaba gösterir. Bugün bile, sokakta, bir kafenin önünde gördüğümüz bir grup arkadaş, sırf birbirlerine yardım etmek için bir şeyler yapıyorlar. O grup Ahilik ve Fütüvvetin dayandığı anlayışla hareket ediyorlar aslında. Ancak, sosyal adalet konusunda ciddi eşitsizlikler olduğunu kabul etmek gerekiyor. İstanbul gibi büyük şehirlerde, yoksul mahallelerde yaşayan insanlar, iş dünyasında fırsat bulmakta zorlanıyorlar. Bu noktada, Fütüvvetin öğretisinin günümüzde gerçekten işleyip işlemediğini sorgulamak gerekiyor. Yani, toplumsal eşitsizliklere karşı bir savaş veren Fütüvvet, uygulamada ne kadar başarılı olabiliyor? Bu sorular hala cevapsız kalıyor.
Sonuç: Geçmişten Geleceğe Bir Bağlantı
Fütüvvet ve Ahilik, sadece geçmişte kalması gereken eski sistemler değil. Bugün de bu değerleri, modern dünyada çok farklı şekillerde yorumlayabiliriz. Toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet bağlamında, Ahilik ve Fütüvvet sistemlerinin sunduğu dayanışma, yardımlaşma ve eşitlikçi anlayışları, günümüz toplumlarına taşımak mümkündür. Ancak bu değerlerin tüm toplum kesimlerine eşit derecede hitap etmesi için hala büyük bir yol kat etmemiz gerekiyor. Belki de, bir gün Ahilik ve Fütüvvetin daha kapsayıcı ve eşitlikçi bir biçimde hayatımıza girmesiyle, daha adil bir toplum kurma yolunda önemli adımlar atabiliriz.